Si te shkruajme formulat e oksideve, acideve, bazave dhe kriperave

Rregulla të përgjithshme

1. Formula e oksideve shkruhet duke këmbyer valencat sipas rregullës kryqe.
2. Formulat e një baze shkruhet duke pasur parasysh se në molekulën e saj do të ketë aq grupe hidrokside sa është valenca e metalit.
3. Në molekulën e një acidi ka aq atome hidrogjen sa është valenca e mbetjes acide.
4. Formula molekulare e një kripe shkruhet duke këmbyer valencat e joneve metal me ato të mbetjes acide.

Do të zgjidhim disa shembuj duke parë specifikisht rregullat për oksidet, acidet, bazat dhe kripërat.

 

 

Shembull 1

Të shkruhet formula e oksidit të borit

 

Zgjidhje

Për t shkruar formulën e oksidit të borit, duhet të dimë valencat e elementëve bor dhe oksigjen. Në tabelën e valencave gjejmë:

B (Valenca III)

O (Valenca II).

Shënojmë me x numrin e atomeve të borit dhe me y numrin e atomeve të oksigjenit.

Rregull:  Prodhimi i valencës me numrin e atomeve të njërit element, duhet të jetë i barabartë me prodhimin e valencës me numrin e atomeve të elementit tjetër.

Për borin shkruajme:

 

Për oksigjenin shkruajme:

.

Pra, formula përfundimtare do të jetë

 

 

 

Shembull 2

Të shkruhen formulat e bazave të formuara nga metalet e mëposhtme:

; ; ;

 

Zgjidhje

Për të shkruar formulat e bazave të këtyre metaleve duhet të bazohemi tek këto rregulla:

1. Të njohim valencën e metalit
2. Në molekulën e një baze do të vendosen aq grupe hidrokside sa është edhe valenca e metalit.
3. Grupi hidroksid është gjithmonë njëvalent.

Duke zbatuar rregullat e mësipërme, nxjerrim formulat e bazave. Ato do të jenë:

; ; ;

 

 

 

Shembull 3

Të shkruhet formula e acidit klorhidrik

 

Zgjidhje

Rregulla që duhen zbatuar:

1. Molekulat e acideve fillojnë me hidrogjen.
2. Duhet të njohim mbetjen acide dhe valencën e saj.
3. Në molekulën e një acidi do të vendosen aq atome hidrogjen sa do të jetë dhe valenca e mbetjes acide.

Në rastin tonë, mbetja acide klorure është njëvalente dhe do të lidhet me një atom hidrogjen.

Formula e acidit klorhidrik është .

 

 

 

Shembull 4

Të shkruhet formula e acidit fosforik.

 

Zgjidhje

Për këtë duhet të dimë:

1. Mbetjen acide dhe valencën e saj.
2. Në molekulë do të kemi aq atome hidrogjen sa është valenca e mbetjes acide.

Shohim në tabelë dhe gjejmë që mbetja quhet fosfate dhe është trevalente. Meqënëse atomi i hidrogjenit është njëvalent, atëherë mbetja fosfate do të lidhet me tri atome hidrogjen.

Në zbatim  të rregullave, formula do të jetë .

 

Shembull 5

Të shkruhet formula e sulfatit të aluminit.

 

Zgjidhje

Për të shkruar këtë formulë duhet të dimë:

1. Valencën e aluminit
2. Mbetjen acide dhe valencën e saj.

Zbatojmë rregullën kryqe si tek oksidet. Valenca e aluminit kalon si numër tregues për mbetjen acide dhe valenca e mbetjes acide kalon si numër tregues për atomet e aluminit. Mbetja sulfate është dyvalente, alumini është trivalent, formula e sulfatit të aluminit është .