Numrat Romake jane perdorur qe ne kohen e perandorise Romake.

Numri romak është një simbol që përdoret për të përfaqësuar një numër. (Shifrat tona 0-9 shpesh quhen numra arabë.)

Kjo është tabela e numrave themelor tek numrat romake:

 

Janë 4 rregulla për t’u mbajtur mend gjatë ndërtimit të numrave Romake :

 

Rregulli 1: Numrat Romake I, X, C përsëriten deri në tre herë radhazi për të formuar numrat:

a) Ne dimë që: I=1, X=10 dhe C=100.

b) Vlerat e I, X dhe C shtohen si më poshtë:

 

I = 1

X = 10

C = 100

II = 1+1 = 2

XX = 10 +10 = 20

CC = 100 +100 = 200

III = 1+1+1 = 3

XXX = 10 + 10 + 10 = 30

CCC = 100 +100 = 300

 

c) Asnjë numër nuk përsëritet më shumë se tre herë radhazi, pra I, X dhe C nuk mund të përsëriten me shumë se tre herë radhazi.

d) Numrat V, L dhe D nuk përsëriten. Përsëritja e këtyre numrave eshte e pavlefshme ne formimin e numrit romake .

 

Rregulli 2:

a) Kur një numër me vlerë më të vogël vendoset në të djathtë, apo pas një numri me vlerë më të madhe, vlera e gjithë numrave shtohet:

 

VI = 5+1 = 6

VII = 5 +2 = 7

VIII = 5 +3 = 8

XI = 10+1 = 11

XII = 10+2 = 12

XIII = 10+3 = 13

XV = 10+5 = 15

XVI = 10+5+1 = 16

LX = 50+10 = 60

LXI = 50+10+1 = 61

LXV = 50+10+5 = 65

LXVII = 50+10+5+1+1 = 67

CLX = 100+50+10 = 160

CLXVII = 100+50+10+50+1+1=167

 

b) Vlera e numrave te ngjashëm gjithashtu shtohet, siç tregohet tek rregulli 1:

I = 1.

II = 1+1 = 2.

III = 1+1+1 = 3.

X = 10.

XX = 10+10 = 20.

XXX = 10+10+10 = 30.

C = 100.

CC = 100+100 = 200.

CCC = 100+100+100 = 300.

 

Rregulli 3: Kur një numër me vlerë më të vogël vendoset në të majtë, apo para numrit me vlerë më të madhe , atëherë vlera e numrit më të vogël zbritet nga vlera e numrit më të madh. 

Kemi shembujt:

 

IV = 5-1 = 4.

IX = 10-1 = 9.

XIX = 10+(10-1) = 10+9 = 19.

XXIX 10+10+(10-1) = 20+9 = 29.

XL = 50-10 = 40.

XLV = (50-10)+5=40+5 = 45.

XLIX = (50-10)+(10-1) = 40+9 = 49.

XC = 100-10 = 90.

CLIX = 100+50+(10-1) = 150+9 = 159.

 

Shënim: numri  romak V nuk vendoset kurrë para numrit romak X, numri  romak L nuk vendoset kurrë para numrit  romak C dhe numri romak D nuk vendoset kurrë para numrit  romak M.

 

 

Rregulli 4:

a) Nëse duam të vendosim numrat romakë përtej 10, duhet të shkruajmë numrin 10, ose grupet e numrit 1 dhe pastaj numrin 1 ose 5, sipas rastit.

Shohim shembujt:

 

13 = 10+3 = 10+1+1+1 = XIII.

17 = 10+7 = 10+5+1+1 = XVII.

24 = 20+4 = 10+10+(5-1) = XXIV.

28 = 20+8 = 10+10+5+1+1+1 = XXVIII.

30 = 10+10+10 = XXX.

37 = 30+7 = 10+10+10+5+1+1 = XXXVII.

39 = 30+9 = 10+10+10+(10-1) = XXXIX.

 

b) Sipas këtij modeli, ne formojmë edhe numra romake më të medhenj se 40:

 

42 = 40+2 = (50-10)+1+1 = XLII.

47 = 40+7 = (50-10) + 5+1+1 = XLVII.

53 = 50+3 = 50+1+1+1 = LIII.

162 = 100+60+2 = 100+50+10+1+1 = CLXII.

1923 = 100+900+20+3 = 1000+(1000-100)+10+10+1+1+1 = MCMXXIII.

2563 = 2000+500+60+3 = 2000+500+50+10+1+1+1 = MMDLXIII.

 

 

Rregulli 5: Nëse mbi shifrat e numrave romakë është shënuar një vijë horizontale, atëherë vlera e numrave bëhet 1000 herë më e madhe.

Shohim rastet:

 

X = 10, ndërsa = 10.000

XV = 15, ndërsa = 15.000

CLXV = 165, ndërsa = 165.000

 

Këtu kemi tabelën me numrat romakë nga 1-30

 

ju mund te shikoni gjithashtu Tabela e shumezimit